मोहन बस्याल, युएई-

प्रवासमा सिर्जनशिल युवाको पनि संख्या ठूलो छ । यसको एउटा उदाहरण हो युएईको सृजना बाचन डबली । पाँचौ श्रृखलासम्म आईपुग्दा यसमा जोडिएका प्रतिभा र उनका भावनामा छल्किएको देश प्रेम, परिवर्तनको चाहना देख्दा लाग्छ देशलाई माया गर्ने ठूलो पंक्ति यतै छ । 

भ्यालेन्टाईन डेको नजिक भएकाले यस पटक सृजना बाचन डबलीमा प्रेम भावनाले भरिएका गजलको संख्या उल्लेख्य रह्यो । तर गजल र गजल बाहेकका रचना सुनाउनेले क्रान्तिका आवाजलाई बुलन्द पारे । कार्यक्रममा ४० बढि साहित्यकारले रचना वाचन गरे । 

कार्यक्रमका संचालक थिए जे सागर । युएईमा मात्र होइन प्रवासमा राम्रै चिनिएका सिन्धुपाल्चोकका साहित्यकार हुन जे सागर । सरल रुपमा कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने जे सागरले आफ्नै रचना राख्दा प्रत्येक पंक्तिमा तालिको फोहरा छुट्यो । प्रवासी नेपालीका पिडा, देश प्रेम समेटिएको भावनाले सबैको मन छोयो । 

भयो दुख्यो जिन्दगानी यत्ति भए पुग्छ । 

कति सह्यौं यो हैरानी यत्ति भए पुग्छ । 

काम नाम दाम देलास आशा छैन सरकार

छिटो गरिदे राहदानी यत्ति भए पुग्छ । 

एउटै आशिष छोरालाई बरु शहिद बनोस

तर बनोस स्वाभिमानी यत्ति भए पुग्छ ।

जस्तो बना संघियता हाम्रो भातृत्वमा 

नहोस कुनै खिचातानी यत्ति भए पुग्छ ।

मरेपछि स्वर्ग पुगुँ वा नर्कमै परुँ 

नेपालकै होस हावापानी यत्ति भए पुग्छ । 

खाडीबाट आमा लागि मुन्द्रा लैजादै छु । 

नलुटिदे राजधानी यत्ति भए पुग्छ । 

मेरो फोटो सन्ततीलाई देखाउदै गर्नु 

नमेटियोस चिनाजानी यत्ति भए पुग्छ ।

नेपाल पत्रकार महासंघ युएईका कार्यबाहक अध्यक्ष लक्ष्मण खनाल संकल्पले एउटा कविता र गजल सहित उपस्थिति जनाए । स्याङ्जाका खनालले  आफ्नो गजल मार्फत पुर्नयुद्धको आवश्यकता झल्काउने प्रयास गरे । 

आमा भन्छिन फर्क बाबु अति भयो अत्याचार 

बाबा रुदै भन्नु हुन्छ फेरी उठाउ हतियार । 

कार्यक्रमको शुरुवातमै धेरै छ गर्न स्वदेशको सेवा नेपाली बन्नलाई बोलको स्वदेशगान गाएर आफ्नो गायकी क्षमता देखाई सकेका गायक गजलकार कृष्ण बिश्वकर्माले प्रेसरसले भरिएको लयबद्ध गजल सुनाए । भरतपुर १० चितवनका सर्जक कृष्णलाई ध्यान मग्न भएर मात्र सुनिएन तालिले पनि उत्तिकै साथ दिईयो । 

परेली स्वयमले नरोकी रहेछ 

पुन आशु खस्ने तयारी रहेछ । 

सृजना बाचन डबलीको संयोजनकारी भुमिका निभाउलै आएका तनहुको आबु खैरहनीका टक गुरुङले लयबद्ध प्रेम गित सुनाउदा सबैले ताली बजाए। 

हुलाकीले भन्यो मेरो पत्र आयो ।

पठाउनेले भने आफ्नै दिल पठायो । 

युगौमा भेट्न कोही  आएको खबर छ । 

तिमी हौ हैन झन  चिन्ताले सतायो । 

…………………….

लयबद्ध रुपमा प्रस्तुत भएका भोजपुरका खगेन्द्र समर्पणले सबैको मन जिते । 

सच्चा प्रेम स्विकार गर्न पनि खै दोधार मान्छौ प्रिया । 

अर्कैको सिन्दुर सजाई दिउला गद्धार ठान्छौ प्रिया । 

……………………..

कर्णाालीको मुगुकाका कोमल के थापाले आफ्ना गजल मार्फत सबैको ध्यान खिचे । 

मैले तिमिलाई एक्लै पारे के गर्छौ । 

अरुलाई नै दिलमा सारे के गर्छौ । 

पाँचथरका कवि समदर्शी काईलाको एजसको रातो हस्ताक्षर नामक कविताले बैरागी काईला सम्झायो । युएईका पुराना कवि निमेश गिरीको म फगत  सम्भोगको सृजना शिर्षकको कविताले श्रवण मुकारुमको विसे नगर्चीको बयान सम्झायो । उनले कविता मार्फत विद्यमान जातिय विभेदका बिरुद्ध बिद्रोहका स्वर खोले  ।  

कार्यक्रमको पछिल्लो पङिमा प्रस्तुत भएका झापा सुरुङगाका 

बिराजले युवाहरुलाई राम्रै संग तताए । 

कालाको आउछ पालो गोराको आउछ । 

बाको पछि पछि पालो छोराको आउछ ।

गजक्क पर्छ सिटौटो वजनदार बन्दै

पिस्ने बेला त पालो लोहोराको आउछ । 

………………….

बाठी नपाए  के र लाटी गर्ने हो । 

यसपाली त बिहे खाटी गर्ने हो । 

रामेछापका दलबिर सिंह बराईरी 

कसैले दिए प्रेम उपहार यस्तो

सुनौलो बनाएर संसार यस्तो । 

……………………….

स्यांगजाका लोकश सांघातले प्रस्तुत गरेको गजलले सामाजिक यथार्थ खोल्न खोज्यो । 

मान्छेहरु पत्थर भए माया नपाएपछि 

ढुंगा बरु ईश्वर भए आस्था जगाएपछि

………………

कार्यक्रममा सहभागि एक मात्र महिला हस्ताक्षर । पाल्पा रामपुरकी ओम कुमारी खाँडले प्रेमको भावमा राजनितिक शब्दावली मिसाएर पोखिईन । 

दुई मुटुको दुबै तिर आश थियो भर थियो । 

प्रति गमन हुन्छ भन्ने दुबै तिर डर थियो । 

देशको प्रतिनिधित्व । 

युएईका बिभिन्न क्षेत्रमा छरिएर रहेका नेपाली सर्जकहरु कार्यक्रममा सकभर समय मिलाएर पुगेका हुन्छन् । यो आफैमा युएईकै हिसाबले पनि क्षेत्रियरुपमा समावेशी देखिन्छ । त्यो भन्दा महत्वपुर्ण नेपालका सबै जसो भुभाग, जात जातिको प्रतिनिधित्व कार्यक्रममा देख्न सकिन्छ । 

मध्य पश्चिम नेपालको नेपालगंजका साहित्यकार तथा डाक्टर कृष्णजंग रानाले यि पङित सुनाउदा वाह वाही पाए । पारिवारिक भ्रमणका क्रममा युएई आई पुगेका रानालाई डबलीले सम्मान पनि गरेको थियो । 

जिन्दगी हाम्रो उधारोमा चलेछ , 

रातदिन जिवन गाहारोमा चलेछ । 

तन र मन बन्धन बन्यो धन पनि बन्धन

लौन जिवनै तगारोमा चलेछ । 

हक सबैमा छ उज्यालो जिन्दगीको 

तैपनि जिवन अध्यारोमा चलेछ । 

कर्मले संघर्ष गर्दैछौ बरोबर 

भाग्य तर हाम्रो झटारोमा चलेछ । 

कार्यक्रममा अर्का अतिथि थिए जरा फाउण्डेशनका अध्यक्ष कृष्ण प्रसाई । 

मृत्यु चेत प्रधान मानिने जेन कविता बारे प्रकाश पार्दै तिनवटा छोटा कविता उनले कार्यक्रममा प्रस्तुत गरे ।  

जमिन हास्यो 

आफुलाई किन्नेको 

आयु सम्झेर । 

…………………………

मेरो बस्ने घर 

मैले आफै बनाए 

उ निर्जिव थियो 

म सजिव थिए । 

एक दिन उसले आफ्नौ ढोका 

मलाई निर्जिब बनाएर निकाल्यो । 

बाँचुञ्जेल पैसा गनि रहन्थ्यो

मरेपछि हेरेको उसको कफनमा 

कुनै गोजी थिएन ।  

सुधार्नु पर्ने प्रबृति

नेपाली साहित्य सर्जकको एउटा सबै भन्दा नराम्रो प्रबृति छ आफ्नो सुनाउने अर्काको नसुन्ने । यो प्रबृति युएईमा पनि देखियो । भटाभट आफ्ना रचना सुनाउने टाप कस्नेको लर्को युएईमा पनि देखियो । जानु पर्ने बाध्यता आफ्नो ठाउँमा छ । कमसे कम अरुका रचना सुन्ने समय छैन भने आफ्ना रचना नसुनाउदा के बिग्रन्छ ? मैले बुझ्न सकेको छैन । रचना सुनाउनेको संख्या धेरै हुँदा कार्यक्रम ब्यवस्थापन गर्न चुनौति छदैछ आफ्नो पालो पर्खेर बसेकाहरुलाई आधा सहभागि गएपछि सुनाउन कति मजा आउला ?

अभिलेखको शुरुवात 

सृजना बाचन डबलीमा रचना बाचन गर्यो एक छिन ताली बजायो हिड्यो गर्ने मात्र काम भएको छैन । यहाँबाचन भएका रचना उज्यालो नाईन्टी नेटवर्कको बुलबुल कार्यक्रममा प्रसारणको ब्यवस्था समेत मिलाईएको छ । लाईक नेपाल मार्फत पनि भिडियो प्रसारणको ब्यवस्था मिलाईएको छ । सर्जक दलवीर सिंह बराईलीले साहित्य र विविध नामक युट्यु च्यानल पनि संचालन गर्नु भएको छ । कार्यक्रममा बाचन भएका सबै जसो स्रष्टाका सृजनालाई त्यहाँ व्यवस्थित रुपमा प्रस्तुत गरिएको छ ।

पुस्तक साटेर पढ्ने चौतारी 

सृजना बाचन डबलीमा आउने सर्जकले  आफ्ना रचना बाचन गर्ने मात्र होईन पुस्तक साटासाट गर्ने अवसर पनि यसैलाई बनाउने रहेछन् । यो साह्रै राम्रो पक्ष लाग्यो । कार्यक्रम सकिएपछि  एक जना सहभागिले आफुले पढेर सकेका पुस्तक देखाउदै “मसंग यि पुस्तक छन् । मैले पढेर सके तपाईलाई पढ्ने ईच्छा छ भने लैजानु होला । यत्ति हो आफुलेपछि पछि फेरी अर्को साथीलाई पढ्न दिनु होला । ” भने । यो सुन्दा मलाई अनौठो र राम्रो संस्कार देख्दा खुशी पनि लाग्यो । 

एउटै रचना बाचन गर्ने की ?

आफ्ना दर्जनौ रचनाबाट छानेर सुनाउन पर्दा सर्जकलाई कुन  सुनाऔ कुन सुनाऔ लाग्नु स्वभाविक हो । दुई दुई महिनामा कार्यक्रम हुने भएर होला अहिले नसुनाए दुई महिना सुनाउन पाईदैन भनेर होला हरेक सर्जकले एक भन्दा बढि रचना बाचन गर्ने गरेको देखियो । डिउटी सकेर हतार हतार आएका र कार्यक्रम सकेर हतार हतार ड्युटीमा जानु पर्ने बाध्यता कार्यक्रममा सहभागि भएका सर्जकको अनुहारमा सहजै पढ्न सकिन्छ ।  आफ्नो कार्यस्थल वा बसोबास स्थलबाट कार्यक्रम भएको स्थानमा आउन र फर्कनका लागि पनि सवारी साधन तथा समयको व्यवस्थापन उत्तिकै महत्वपुर्ण हुन्छ । त्यसैले एउटै सहभागिले धेरै र लामा रचना सुनाउदा वा अन्य कुरा बोलेर धेरै समय बिताउदा अन्य सहभागिलाई पट्यार लाग्दो हुन्छ । यसमा सुधार गर्नै पर्छ । बिभिन्न संचारमाध्यममा प्रसारण गराउँदा पनि कुन रचनालाई प्राथमिकता दिने भन्ने कुरा जटिल बन्छ त्यसैले एउटा रचना सुनाउछु प्रभावकारी सुनाउछु भनेर आउन सक्दा कार्यक्रमको गरिमा अझ बढ्न सक्छ । 

यसो गरे कसो होला ?

२०६०/६१ तिर बुटवल साहित्य संगमको कार्यक्रममा म नियमित जसो पुग्ने गर्थे । त्यो संस्थाको न कोही अध्यक्ष छ न कुनै संस्थागत संरचना । तर पनि नियमित रुपमा साहित्यीक गोष्ठी भएकै छ । जुन आज सम्म निरन्तर छ ।हरेक पटक कार्यक्रम सकिएपछि अर्को कार्यक्रमको व्यवस्थापन र संचालनका लागि संयोजक तोकिन्थ्यो । उ आएर अरुले भन्दा पहिले माईन्युट बनाउने, कार्यक्रम स्थलको तयारी गर्ने साथै कुनै साहित्यकार कुनै शिलशिलामा बुटवल आएको  भएमा कार्यक्रममा सहभागि गराउने आदि प्रयास गरेको हुन्थ्यो । कार्यक्रम संचालन उसैले गथ्र्यो । यो कुरालाई सृजना बाचन डबलीमा पनि निरन्तरता दिन सकिन्छ । अझ महत्वपुर्ण कुरा बुटवल साहित्य संगममा बाचन भएका रचनाको समिक्षा हुन्थ्यो ।

साहित्यकार ऋषी भुषाल, मुरारी पराजुली लगायतको समिक्षाले सर्जकलाई थप साधनाका लागि सदैव प्रेरित गरि रहेको हुन्थ्यो । पछिल्ला दिनमा उहाँहरुले कार्यक्रममा बाचित रचनाको समिक्षा स्थानीय दैनिक पत्रिकामा प्रकाशित गर्ने गरेको पनि पाईन्थ्यो । कार्यक्रमको संयोजकको जिम्मेवारी भएका सर्जकले पनि कार्यक्रममा बाचित रचनाका सन्दर्भमा पनि स्थानीय पत्र पत्रिकामा आलेक लेखेको पाईन्थ्यो । कारणबस कार्यक्रममा सहभागि हुन नपाएकाले पनि त्यो पढेर कार्यक्रमका बारेमा बाचित रचनाका बारेमा थाहा पाउथे । बाचित रचनाको कार्यक्रमका अन्त्यमा समिक्षात्मक टिप्पणी राख्ने चलन शुरु गर्न सके यसले सृजना बाचन डबलीमा बाचन हुने रचनालाई अझ परिस्कृत गराउन पक्कै पनि फाईदा पुग्छ भन्ने मलाई लागेको छ । 

{source}<iframe width=”560″ height=”315″ src=”https://www.youtube.com/embed/isO9adsRryc?ecver=1″ frameborder=”0″ allowfullscreen></iframe>{/source}